αφού η γραφή που είναι χαραγμένη πάνω του δεν έχει ακόμα αποκωδικοποιηθεί. Στο κέντρο του δίσκου, απ’ όπου αρχίζει ή όπου τελειώνει το «κείμενο», είναι χαραγμένο ένα λουλούδι, σύμβολο ποιας έννοιας, όντος, πράγματος ή φθόγγου, κανείς δεν ξέρει. Κρατάει το μυστικό του χιλιάδες χρόνια και περιμένει ν’ ανθίσει τη μέρα που θα αναγνωστεί. Προς στιγμήν είναι μια πλαστική —εκ του "πλάθω"— φόρμα που θυμίζει σχηματοποιημένο λουλούδι.
Εάν δεν ήταν το κεντρικό σχήμα του δίσκου της Φαιστού, ποια θα ήταν η ιστορική, αισθητική και εννοιολογική "αξία" αυτής της φόρμας; Κριτικοί τέχνης δεν υπήρχαν τότε για να βρεθούν στην δύσκολη θέση να αποφανθούν για την αξία του δίσκου της Φαιστού. Ούτε καν έργο τέχνης δεν νομίζω ότι θα τον θεωρούσε ο τεχνίτης που τον κατασκεύασε.
Ο Χρόνος και οι συγκυρίες όμως παίζουν άσχημα παιχνίδια στους κριτικούς τέχνης από την αρχή του 20ου αιώνα που άρχισε η αμφισβήτηση του δογματικού και ακαδημαϊκού "passe partout" περί Καλού και περί Τέχνης.
Για παράδειγμα, στο χρόνο που πέρασε κριτικοί και καλλιτέχνες στην Ελλάδα προσπάθησαν να ξεδιαλύνουν σε υψηλούς τόνους αντιπαράθεσης, το αν είναι ή όχι τέχνη, το αν έχουν ή όχι αξία άλλη πέραν της χρηματιστηριακής, τα έργα της συλλογής Δάκη Ιωάννου που εκτέθηκαν στην Αθήνα.
Το πιο σαθρό επιχείρημα που άκουσα ήταν η πιθανή καλλιτεχνική καταστροφή των πολύ νέων καλλιτεχνών, οι οποίοι θα σπεύσουν να ευθυγραμμιστούν με την αισθητική πρόταση της συλλογής ελπίζοντας να ενταχθεί κάποτε έργο τους σ’ αυτήν. Αλλά ο καλλιτέχνης που από τη νεότητά του στερείται κιόλας οράματος κι ανατρεπτικής δυναμικής, όσο νωρίτερα "χαθεί", τόσο καλύτερα για όλους. Εάν η κορυφή της κλίμακας αξιών του είναι να φτάσει γρήγορα κι εύκολα σε καλή θέση στο χρηματιστήριο της τέχνης μέσα από μια συλλογή, τότε σίγουρα δεν έχει θέση ανάμεσα στους καλλιτέχνες του μέλλοντος. Καλύτερα να βρει τη θέση του εγκαίρως, ως ζωγράφος της μόδας στις κοσμικές στήλες των περιοδικών "life style".
Όσο για τους κριτικούς, παλεύοντας να ξεφύγουμε από τις φάρσες του Χρόνου και των περιστάσεων, από το είδος παιδείας και το χαρακτήρα μας, από τα συναισθήματα, τις αισθητικές προκαταλήψεις και την εσωστρέφεια, αναγκαζόμαστε να εντάξουμε και να αξιολογήσουμε βιαστικά έργα και καλλιτέχνες. Έτσι δεν δίνουμε στον εαυτό μας το δικαίωμα του λάθους και την ελευθερία της (κατά το δυνατόν) αποστασιοποίησης. Όπως δεν μπορούμε να περιμένουμε σήμερα πρωτοποριακές προτάσεις από τους πρωτοπόρους καλλιτέχνες του ‘60 μόνο και μόνο επειδή υπήρξαν πρωτοπόροι πριν από 35 χρόνια, έτσι δεν μπορούμε να ταυτίζουμε την αξία του έργου με την τιμή πώλησής του, τη φήμη του καλλιτέχνη με την μελλοντική θέση του στην Ιστορία, τους νέους με το νέο, το εντυπωσιακό ή απλώς φασαριόζικο έργο με κείνο που αποτελεί αυθεντική έκφραση του τόπου και του χρόνου του, είτε κατανοούμε το μήνυμά του είτε όχι. Όπως με το δίσκο της Φαιστού: τον απορρίπτει κανείς ως κακό επειδή δεν καταλαβαίνει τι λέει;
Πρόταση; Ναι, υπάρχει. Αφήστε όλα τα πλαστικά λουλούδια ν’ ανθίσουν. Υπομονή. Όσα είναι πλαστικές (εκ του "πλάθω") προτάσεις με αξία θα ανθίσουν. Όσα δεν είναι, θα παραμείνουν άψυχα διακοσμητικά ομοιώματα. Δεν θα ανθίσουν ποτέ. Ο Χρόνος εξάλλου τρέχει στο τέλος του αιώνα πολύ πιο γρήγορα απ' ότι στη δεκαετία του ’60, όταν άνθιζαν οι πρωτοπορίες...
