Takis Ο άνθρωπος καθ' ομοίωση τον Θεού, που ο Πραξιτέλης και ο Donatello απελευθέρωσαν απ' το Θεό, ανήκει στο παρελθόν. Ο άνθρωπος δεν είναι πια αυτο το "όλον μέσα στο παρόν" για το οποίο μιλούσε ο Παρμενίδης - ένα "όλον" που τόσο υπέροχα απέδιδε ο όγκος του μαρμάρου, ένα "παρόν" που περιγράφτηκε με τόσο πειστικό τρόπο απ' τους ζωγράφους της Αναγέννησης και την αληθιστική τους προοπτική. Στον μεταευκλιδικό κόσμο μας το υποκείμενο κατανοείται φαινομενολογικά και το βλέπουμε μέσα απ' τον τύπο του ιμπρεσιονιστικού φωτός ή τα κυβιστικά πλάνα. Εν τούτοις κι ενώ αυτή η επανεκτίμηση μπόρεσε να συντελεστεί στον τομέα της ζωγραφικής, παραλείποντας το παραπλανητικό τρισδιάστατο, στη γλυπτική αυτό είναι πιο δύσκολο, γιατί η γλυπτική καταπιέζεται απ' τον όγκο. Ακόμα κι όταν ο Rodin λείαινε τις επιφάνειές του, δίνοντάς τους έτσι μια ιμπρεσιονιστική πατίνα, η μορφή παρέμενε ανεπανόρθωτα ένα "όλον μέσα στο παρόν". Signal, 1976-79 Tele-lumiere, 1962 Για να νικήσει τη δυσκολία, το άγαλμα πρέπει να ξανακατασκευαστεί με σχεδιαστικούς όρους σαν αυτούς που προεικάζουν οι διευθετήσεις των γιαπωνέζίκων φυτών, όπου o χώρος ανάμεσα στους μίσχους και τα φύλλα γεμίζεται με κενό. Το μοντέλο της γλυπτικής σε πλάνα είναι το δέντρο και για την ακρίβεια τα φύλλα από τα κλαδιά που κυματίζουν στο φως. Με τα "Mobiles" ο Calder, μας προσφέρει μια ιμπρεσιονιστική φόρμουλα για ένα μετα-δαιδαλικό άγαλμα, που μάταια προσπάθησε να δημιουργήσει ο Gabo με την "Κινητική Κατασκευή". Περιορίζοντας τα φύλλα στις απλοποιημένες φόρμες που ο Miro είχε ήδη εισάγει στον εκλεπτυσμένο κόσμο του, γη παιδικότητας και παιχνιδιών, τα Mobiles του Calder έγιναν ποιήματα ζωντανεμένα απ' τη θέληση - σε αντίθεση με τον άνεμο που ζωντανεύει τα δέντρα. Η λύση που προτείνει ο Τάκης είναι πιο γλυπτική. Τα κινητικά του έργα φτιάχτηκαν για να στέκονται όρθια. Το αποτέλεσμα που προκύπτει απ' τους ιμπρεσιονιστές έχει την τάση να 'ναι οριζόντιο, γιατί προέρχεται απ' την παρατήρηση της διάθλασης του φωτός πάνω σε μια επιφάνεια. Όταν ο Giacometti περιορίζει έναν Rodin σε σκιά του εαυτού τον, δίνει μια μετα-ιμπρεσιονιστική λύση και μάλιστα πιο πειστική, στο μέτρο που είναι πιο ποιητική απ' την κονστρουκτιβιστική λύση. Trois musicales, 1977 Sculpture erotique, 1974 Από τότε που ο Giacometti δημιούργησε έναν κόσμο από κούρους και κόρες που λιποψυχούν μέσα στο χώρο, είναι εξαιρετικά δύσκολο πια για το άγαλμα να είναι εικόνα του ανθρώπου. Αντί ν' αναπλάθεται ο άνθρωπος πρέπει ν' ανακαλείται. "Η σάρκα είναι χλόη και η ομορφιά είναι η σάρκα της χλόης" λεει ο Ησαίας. Τα "λουλούδια της χλόης" του Τάκη, είναι φτιαγμένα από μεταλλικές φόρμες, κατασκευασμένες φόρμες ή "ready made". Έτσι, συμπυκνωτές ραδιοφώνων μετατρέπονται σε μπουμπούκια που χαριτωμένα λυγίζουν τους μίσχους τους και χάλκινες πυξίδες μεταμορφώνονται σε ύπερους εξωτικών λουλουδιών. Oάνθρωπος δεν είναι παρά ένα καλάμι, μπορεί όμως ν' αντιτάξει στον άνεμο τη σιδερένια του θέληση, μια ατσάλινη βέργα. Τα λουλούδια του Τάκη είναι σινιάλα, με κεφάλι ανθρώπου ή εντόμου, άγνωστες ορχιδέες που φυτρώνουν από σιδερένιους βραχίονες ή ξεπηδάνε μέσα από ατσαλένιες αχτίνες. Ο άνεμος της έμπνευσης που καθορίζει το ταξίδι μας στον χωρόχρονο, κινεί αυτά τα σινιάλα, που συμβολίζουν τα άνθη των πυραύλων και τις μορφές των Κυκλάδων. Ο αποστεωμένος κήπος τον Τάκη πλευρίζεται από μπρούτζινα σκάφη, φτιαγμένα απ' τις ίδιες εντάσεις που στοιχειώνουν τους αδέσποτους και τους πλανήτες, ή προίστανται της εμφάνισης των αυγών της σφίγγας. Τα κύματα των εσωτερικών σπασμών ρυτιδιάζουν τη μεταλλική τους επιδερμίδα. Στον Calder, γοητευόμαστε με τον ρυθμό των φύλλων και στον Giacometti με την εξαφάνιση του όγκου. Αυτό που μας γοητεύει στον Τάκη είναι η ένταση της βέργας και της μεταλλικής κλωστής, έτοιμες να λικνιστούν στο ρυθμό της ορφικής μελωδίας. Το άγαλμα δεν μπορεί πια να είναι ένα "όλον μέσα στο παρόν" γιατί το παρόν έπαψε να είναι πεδίο. Ο Giacometti, την εποχή που ήταν σουρεαλιστής, μεταμόρφωσε μόνος του το πεδίο σε γλυπτικό αντικείμενο. Κι έρχεται σήμερα ο Τάκης να διασπάσει την ενότητα του πεδίου, περιορίζοντάς το σ' ένα διάσπαρτο από αντικείμενα κενό που τα κομμάτια στο εσωτερικό του έχουν ακινητοποιηθεί στο χώρο απ' τις μαγνητικές δυνάμεις. Οι Τηλε-μαyνήτες του Τάκη αποτελούνται από ετερόκλητα μέρη: εργαλεία που μοιάζουν με κεντρί, κώνοι, βάζα, μάτια οβάλ που ένας μαγνήτης ανασηκώνει και συγκρατεί στον αέρα. Τα μέρη που υπόκεινται στην έλξη του μαγνήτη δεν μπορούν να κολλήσουν πάνω του γιατί μια μεταλλική κλωστή τα κρατά στον φέροντα πόλο. Αισθητικά, οι πιο καθαροί απ' αυτούς τους τηλε-μαγνήτες είναι οι λοξοί, γιατί σ' αυτούς η διαγώνιος - γραμμή που διακόπτει πάντοτε το οπτικό πεδίο - διακόπτεται, εδώ, η ίδια. Ενώ τα περισσότερα αφηρημένα έργα υποβάλλουν την ένταση, οι Τηλε-μαγνήτες τον Τάκη, κάνουν την ένταση περιεχόμενό τους. Είναι η μόνη γλυπτική που αντιστοιχεί στην ιδέα ενός κόσμου, όπου ο πλανήτης μας αντί να σηκώνεται απ' τον Άτλαντα, συγκρατεί δορυφόρους σε τροχιά. Στους Τηλεμαγνήτες του ο Τάκης κόρεσε το κενό με την ένταση όπως o Mondrian πριν απ' αυτόν είχε γεμίσει το κενό με την εικόνα του λευκού. Η γλυπτική - ένταση είναι τόσο προκλητική όσο ήταν στην εποχή του το άγαλμα ενός ανθρώπου που περπατάει, του Δαίδαλου. Nicolas Calas (Κείμενο δημοσιευμένο στο "XXe Siecle", Παρίσι, Νο 24, Δεκ.1964, σ.σ. 82-85)