Χρύσα
(Chryssa) (γεν. 1933)

 

"Το έργο μου δεν έχει σχέση με την Time Square ή το νέον. 'Εχει σχέση με τα μέσα επικοινωνίας."





Χωρίς τίτλο, 1983


Άποψη Κινεζικής Πόλης, 1983


Κυκλαδικά Βιβλία, 1957-1962

Η Chryssa (Χρύσα Βαρδέα), γεννημένη το 1933, κατάγεται από γνωστή και άλλοτε ισχυρή οικογένεια της Μάνης. Η ίδια έχει δηλώσει: "δεν προέρχομαι από πλούσια οικογένεια (αλλά από) οικογένεια με υψηλό μορφωτικό επίπεδο (για παράδειγμα, μια από τις αδερφές μου σπούδασε ιατρική) και ουσιαστική επαφή με τις τέχνες". Η συγκεκριμένη αδερφή, για παράδειγμα, ήταν προσωπική φίλη του ποιητή και συγγραφέα Νίκου Καζαντζάκη.

Έφηβη ακόμα, η Chryssa άρχισε να ζωγραφίζει και, με την παρότρυνση ενός εξέχοντος Έλληνα τεχνοκριτικού, η οικογένεια της την έστειλε στο Παρίσι για να σπουδάσει στην Academie de la Grande Chaumiere, την περίοδο 1953-54. Πριν καλά καλά γίνει εικοσιενός φεύγει για τη Νέα Υόρκη. "Είχα πολύ μεγάλη περιέργεια να γνωρίσω την Αμερική και πίστευα πως εκεί θα ήταν πολύ πιο εύκολο να βρω την ελευθερία της έκφρασης απ' ότι στην Ευρώπη". Στο πλοίο συνάντησε το γλύπτη Michael Lekakis και αφού οι δυο τους δείπνησαν με τον George Constant και τη γυναίκα του, ο Lekakis την πήγε να δει την Times Square.

Ο ίδιος θυμάται: "Όταν είδε το Broadway κατάφωτο, με τις φωτεινές επιγραφές να αναβοσβήνουν, κατά κάποιο ανεξήγητο τρόπο, βρέθηκε σε μια κατάσταση οραματισμού από την οποία βγήκε όταν τη διοχέτευσε εντέλει στο έργο της". Όταν ρωτήθηκε ποια στοιχεία επηρέασαν τη δουλειά της, η Chryssa απάντησε: "Η διαφήμιση, και αναφέρομαι στην εικόνα που έχω της Times Square". Και πρόσθεσε: "Συνδέω την Times Square με το Βυζάντιο: τις διαφημιστικές πινακίδες από νέον με φόντο τον ουρανό (όπως οι βυζαντινές εικόνες, με το χρυσό φόντο), ή τα επίπεδα χρωματιστά γράμματα στις αφίσες".

Μετά από μια σύντομη περίοδο φοίτησης στο California School of Fine Arts, επιστρέφει στη Νέα Υόρκη, όπου δημιουργεί το έργο της Κυκλαδίτικα Βιβλία. Στα "βιβλία" αυτά -και αργότερα σε μια σχετική σειρά πινάκων - αρχίζει να πλάθει ή να αποτυπώνει στην επιφάνεια γράμματα, σημεία στίξης ή άλλα σημεία και σύμβολα. Η δημιουργός ονομάζει το παιχνίδι του φωτός και της σκιάς στα συγκεκριμένα έργα "στατικό φως". Τα σημειολογικά στοιχεία της επικοινωνίας συνέχισαν να την απασχολούν για πολλά χρόνια.

Το 1961, το Gughenheim Museum φιλοξένησε μια ατομική έκθεση της Chryssa, εξαιρετική τιμή για μια εικοσιοκτάχρονη καλλιτέχνιδα. Στο μεταξύ, είχε αρχίσει να χρησιμοποιεί νέον στα γλυπτά της, προσθέτοντας κάποιες φορές και ροοστάτες, ώστε οι θεατές να μπορούν να ελέγχουν τη ροή του ηλεκτρικού ρεύματος. Στα έργα αυτά, οι λέξεις και τα γράμματα γίνονται κάτι περισσότερο από γλωσσολογικά στοιχεία. Μεταξύ 1964 και 1966 κατασκεύασε μια γιγαντιαία σύνθεση την οποία ονόμασε Οι Πύλες της Times Square. Δύο πελώρια Α σχηματίζουν τις "πύλες" ενός απαστράπτοντος όγκου από ανοξείδωτο ατσάλι και πλεξιγκλάς, ο οποίος μοιάζει να ριγεί κάτω από τις αναλαμπές του γαλάζιου νέον.

Το έργο Άποψη Κινέζίκης Πόλης (1983), αποτελείται από διασταυρούμενα φύλλα αλουμινίου, διάτρητου σε μορφή κυψέλης, με εντυπωσιακά καλλιγραφικά σχέδια, που φωτίζονται από πίσω με λαμπτήρες νέον και αναπαριστούν τα κινεζικά ιδεογράμματα των πινακίδων κατά μήκος της κινεζικής συνοικίας της Νέας Υόρκης.

© ART TOPOS, 2000
E-mail: info@artopos.org
Τελευταία ενημέρωση:
Με την άδεια και την ευγενική υποστήριξη
του Ιδρύματος Ιωάννου Φ. Κωστοπούλου